Rijeka Tara i kanjon rijeke Tare u Crnoj Gori - naša "suza Evrope"

Rijeka Tara protiče kroz dvije države Crnu Goru i Bosnu i Hercegovinu. Nastaje ispod planine Komovi južno od Kolašina u Crnoj Gori i sa svoja 144 kilometra najduža je crnogorska rijeka. Poslednja trećinja rijeke Tare protiče i kroz Republiku Srpsku (BIH) i predstavlja prirodnu granicu između dvije države što je ujedno čini i međunarodnom rijekom.

Dvije rječice Opasnica i Veruša izviru ispod vrhova Komova i hitaju niz njegove strane, a kad se sretnu i spoje podno same planine nastaje rijeka Tara. Na isti način kako nastaje tako i nestaje, kada se nakon više kilometara jurnjave kroz vijugave planinske procjepe sretne sa rijekom Pivom na Šćepan polju – Piva i Tara se spajaju i nastaje rijeka Drina.

Tara se bez ikakvog pretjerivanja smatra prirodnim biserom, draguljem, dijamantom ili kakvim drugim plemenitim simbolom na sjeveru Crne Gore. Rijeka mahom tirkizne, a ponegdje i smaragdne boje usjekla je svoje korito između visokih, šumovitih brda i svojom ljepotom dodatno začinila krasotu cijelog tog kraja. Posebno je impozantan njen kanjon, koji je prema nekim podacima dugačak oko 78 km, a prema drugim i oko 90 km. U prosjeku je dubok oko 1.000 metara, a najdublji je u dijelu kod planine Obzir, čak 1.333 metra. Zbog toga se kanjon Tare smatra najdubljim u Evropi. Često ga nazivaju i drugi najdublji kanjon na svijetu posle američkog kanjona Kolorado. Inače svojom cijelom dužinom rijeka Tara ima 69 brzaka i čak 40 vodopada. Posljednja trećina kanjona ima najviše bukova pa je i najatraktivnija za splavarenje gumenim čamcima, kajacima i drvenim splavovima.

Rijeka Tara i kanjon Tare su dio Nacionalnog parka Durmitor i predstavljaju prirodna dobra i bogatstva od izuzetne važnosti. Uživaju visoku i zakonom zagarantovanu zaštitu.

„Suza Evrope"

Rijeka Tara sa svojim kanjonom je čudesan prirodni rezervat. Oko nje su guste šume crnog bora, hrasta i jasena, prepune divljih životinja, od zečeva i srna, do lisica, vukova, divljih svinja i medvjeda. Sama rijeka stanište je pastrmke (koja isključivo živi u čistoj vodi), mladice, lipljana, peša, škobalja...

Voda Tare je bistra i čista toliko da se može piti cijelim tokom. Tokom splavarenja često ćete vidjeti lokalne skipere ili goste kako iz čamca dlanom zahvate vodu iz rijeke i popiju nekoliko gutljaja. Upravo zbog te njene čistoće prozvana je „suzom", a u skladu sa narodnom krilaticom "čista i bistra kao suza". Kako narod voli da se pohvali i da je najčistija rijeka u Evropi, tako je Tara nazvana i „Suza Evrope". Taru još nazivaju i „tirkizna rijeka", ali i „biser Crne Gore".

Pritoke Tare - Ljutica, Sušica i Draga

Rijeka Tara ima 14 pritoka, od kojih su najpoznatije riječice Ljutica, Sušica i Draga.

Ljutica je lijeva pritoka Tare i sa svega 130 metara dužine poznata je kao najkraća rijeka u Evropi. Iako mala, izuzetno je snažna, pa nosi sve pred sobom. Mnogi kažu da ju je nemoguće pregaziti, čak i ljeti kada je najplića. Veoma je bučna i njena huka i tutnjava dok juri odjekuju šumom. Ljutica je silna i silovita, pa dok teče neravnim i kamenitim koritom sva pjanuša. Od te pjene joj se nikada i ne vidi dno, a zbog pjene je njena voda bijela, pa je mnogi nazivaju i „Bijela rijeka". Mada kada se posmatra, čini se da joj ipak, umjesto tog opisnog, više odgovara metaforično ime - Ljutica. Na njoj se i danas mogu vidjeti ostaci nekadašnjih mlinova.

Rijeka Sušica, je u gornjem toku ponornica, a ljeti zna i da presuši, pa je tako i dobila ime. Izvire ispod vrhova Durmitora. Najčuvenija je po čudesnom kanjonu od 14 kilometara. Na mjestu ušća Sušice u Taru dva kanjona se spajaju i obrazuju jedan od najslikovitijih i najupečatljivijih prirodnih reljefa.

Rijeka Draga je desna pritoka Tare i izvire ispod planine Ljubišnje. I Draga je ponornica, duga 11 kilometara i čuvena po svom kanjonu, koji je širok oko deset metara, dubok 600 metara i obiluje čudesnim vodopadima u njemu.

Istorijat i geografski položaj kanjona rijeke Tare

Kanjon rijeke Tare smjestio se sjeverno od planine Durmitor. Rijeka se tu provukla između planinskih masiva i izdubila sebi kamenito korito. U pojednim dijelovima kanjona strme padine se šire ka svojim vrhovima ili zaravnjenim vidikovcima, a u pojedinim su izrazito okomite i nepristupačne za ljudsku nogu. Sve te strane prekrivene su bujnom šumom, pa se tirkizna rijeka provlači kroz zelenu oazu, što je izuzetno upečatljiva slika, kojom se svi posjetioci kanjona Tare redom oduševljavaju.

U kanjonu Tare nalazi se oko 80 pećina. Većina njih nikada nije istražena, a u pojedinim u koje su stručnjaci ušli, pronađeni su čak i tragovi praistorijskog čovjeka, koji je u njima prije više hiljada godina živio.

Kanjonu Tare može se prići sa tri strane od Žabljaka, Pljevalja i iz Foče. Žabljak je udaljen svega 26 kilometara, pa se od ovog grada do kanjona stiže za nekih pola sata.

Takođe, rijeka je plovna u dužini od oko 90 kilometara i spust je moguć gumenim čamcima, kajakom i kanuom, a najdužu tradiciju spuštanja niz rijeku imaju drveni splavovi.

S obzirom na prirodne karakteristike, a u poslednje vrijeme i rafting trase, kanjon Tare podijeljen je na gornji i donji dio. Za gornji se može reći da je malo mirniji, jer se u donjem nalazi najviše bukova i brzaka, ali daleko od toga da i gornji nije atraktivan i privlačan sa svojim prirodnim znamenitostima.

Gornji dio kanjona Tare - Splavište, Brštanovica, Bailovića sige

Gornji dio kanjona Tare obuhvata prostor od Splavišta do Brštanovice. U blizi Splavišta se nalazi i selo Šljivansko, pa neko koristi baš taj naziv umjesto Splavišta, ali kako je to mjesto već decenijama polazna tačka odakle se kreće na splavarenje Tarom, Splavišete se mnogo više ustalilo kao zvaničan naziv. Nalazi se oko 4 kilometra uzvodno od mosta na Đurđevića Tari.

Prije mosta, s lijeve strane je i ušće rijeke Ljutice, čija se pjenušava, „uzavrela" voda miješa sa tirkiznom Tarom. To je jedno od najbučnijih mjesta u kanjonu, pa mnogi posjetioci žele da snime tu prirodnu tutnjavu Ljutice. Do ušća je moguće doći samo vodenim putem.

Posebno mjesto u kanjonu Tare, nekima možda i najljepše, zove se Bailovića sige. To je razgranati vodopad na desnoj obali Tare, koji se niz zelenu liticu stropoštava u rijeku sa 30 metara visine. Njegov izvor udaljen je nekih 150 metara u strmini kanjona, u Bučevića pećini. U njenom mraku ispod jedne stijene izvire voda i stvara jezero u pećini. Izvor je veoma bogat, jer u sekundi iz njega izbije više stotina litara vode. Voda dalje otiče iz jezera, pa se niz sige, koje je vijekovima taložila niz padinu iznoseći različite minerale iz pećine, sliva u vidu brojnih malih vodopada u Taru. Prizor je kao iz kakve starinske priče. Inače, Bučevića pećina prepuna je raznovrsnih stalaktita od kristalnog kalcijuma, koji vijekovima krase njenu unutrašnjost.

Atraktivni dijelovi gornjeg kanjona Tare su i Zeleni virovi, gdje je obavezno kupanje prilikom raftinga, zatim Mušova i Bijela vrela, pa buk Obodina, gdje se nalazi i najveća krivina na kojoj matica rijeke ide pravo na zid stijene. Odatle je sužen kanjon na svega oko 5 metara, a Tara djeluje mirna. Kod Lazinog kamena Tara je najuža, svega 4 metar, ali zato je ovo mjesto i jedno od najdubljih - 16 metara. Nizvodno su i ušće Drage u Taru, te Radovan Luka plaža i kamp Nacionalnog Parka Durmitor. Na mjestu gdje se Sušica uliva u Taru odatle pa do Brštanovice kanjon je veoma strm. Na tom potezu se najmanje sedam potoka sa okolnih strmina uliva u Taru.

Donji dio kanjona Tare - vodopad Šipčanice

Donji dio kanjona Tare je potez od Brštanovice do Šćepan polja dugačak 18km, dok je kopenim putem ova dionica i duža. Na ovoj dionici se nalazi ukupno 22 buka i brzaka, zbog čega se ova dionica smatra najatraktivnijom za splavarenje, a najveći bukovi su Braštanovički buk (donji i gornji), Borovi, Ćelije, Mladički, Vjernovićki i Čegrilo. U tom dijelu rijeka ima i najveći pad, pa je ona ovdje i najbrža.

Jedna od najvećih atrakcija donjeg kanjona Tare je potok Šipčanica, koji su u nju uliva sa desne strane. Tu je i pješčana plaža na koju pristaju čamci sa gostima zbog pauze za kupanje i fotografisanje. Šipčanica izvire na vrhu kanjona Tare podno Zlatnog bora, a ka Tari se spušta niz kanjončić koji čini desetine vodopada i kaskada. Posle svakog vodopada formira manji bazen, a najpoznatiji je onaj 70 metara uzbrdo od ušća u Taru. To je vjerovatno najslikaniji vodopad na prostoru Balkana, jer svi koji splavare Tarom požele da se slikaju ispod ovog vodopada. Temperatura Šipčanice je čuvena i po svojoj temperaturi koja ljeti iznosi svega 4 stepena, pa je pravi izazov zagazit u njen bazen i slikati se ispod vodopada. Za planinare željne novih staza moguće je organizovati i planinarenje kanjom Šipčanice, sve do vrha Zlatnog bora.

Pored Šipčenice jedan od najpoznatijih vodopada u donjem dijelu kanjona Tare su Manita vrela. Tu se voda sa 20 metara obrušava u Taru, a pravi je doživljaj kada skiperi zajedno sa gostima priđu čamcem toliko blizu da se gotovo podvuku pod vodopad. Manita vrela su često vidljiva samo u proleće, tj. na početku rafting sezone, kada njeni izvori „pomahnitaju“ i počnu velikom silinom da se stropoštavaju u Taru. To je i glavni razlog zašto su prozvana Manita (Luda) vrela, a već kako ljeto odmične od ovog vodopada ostane samo zelena mahovina i po koja kapljica njenog izvora.

Tara iz svog kanjona izlazi na proširenju kod Šćepan polja, gdje se sastaje sa rijekom Pivom (ovo mjesto je kod lokalnog stanovništva poznatije kao Sastavci) i njih dvije zajedno stvaraju rijeku Drinu.

Prašuma „Crna Poda"

Na početku kanjona Tare, kod klanca Đavolje laži, gdje je rijeka široka svega dva do tri metra, nalazi se prašuma crnog bora „Crna poda”. Na oko 20 hektara u njoj su se grupisala stabla bora stara i više stotina godina. Pojedina su visoka i oko 50 metara i prečnika metar i po, što se rijetko gdje može vidjeti. Međutim, poslednjih godina bor trune, suši se i pada, a mladih borića nema da rastu. Ne zna se da li ga je zahvatila kakva bolest ili je borovoj šumi prosto došao kraj.

Negdje krajem devedesetih godina prošlog vijeka inžinjeri iz Instituta za šumarstvo Crne Gore, prebrojali su i premjerili svako drvo u šumi „Crna poda" i po tom zapisniku bilo je ukupno 6.570 stabala, a od toga 1.368 crnog bora, 4.860 bukve, dok su ostatak činili javor, trešnja i cer. Međutim, iako je stabala bora bilo tri puta manje nego bukve, bila su mnogo veća i od ukupno 15.000 kubika drvne mase u šumi, 11.000 kubika je bilo od bora.

Stručnjaci ne isključuju mogućnost da su se u klancu Tare promjenili prirodni i klimatski uslovi i da je to uticalo da šuma crnog bora na oko 950 metara nadmorske visine polako odumire, a da nove vremenske prilike sada najviše odgovaraju bukvi, koja se agresivno širi. Osim toga ukazuju i na činjenicu, da je i to na kraju prirodna odluka i da lako može da se desi da za koju desetinu godina „Crna poda", koja se nadvija nad rijekom Tarom, postane mlada bukova šuma, a od crnog bora ostane samo ime.

Područje pod zaštitom UNESKO-a

Tara i njen kanjon su skoro pola vijeka pod zaštitom UNESKO-a. Zahvaljujući svojoj čistoj vodi, koja se duž cijelog toka može piti, raznovrsnom i očuvanom biljnom i životinjskom svijetu, kanjon Tare je 1977. godine postao dio UNESKO-vog programa „Čovjek i Biosfera". Tako je Tara postala jedna od 25 najznačajnijih svjetskih prirodnih znamenitosti.

Ono što svi sa ponosom ističu je da je za stavljanje na spisak UNESKO-ve zaštite potrebno ispuniti bar jedan uslov, a Tara ih je ispunila čak tri: hidrološki, geološki i biološki.

Od 1980. godine kanjon Tare je zaštićen i kao mjesto svjetskog nasleđa UNESCO-a.

Tara i njen kanjon su skoro netaknuta prirodna oaza decenijama i mnogo se čini da tako i ostane. Ranijih godina bilo je pokušaja koji su mogli da je unište, prije svega izgradnjom brane i hidroelektrane „Buk Bijela" na rijeci Tari. Nulta tačka je bila predviđena baš na mjestu Brštanovica, ali je to spriječeno zahvaljujući borbi građana za spas Tare koja se vodila pod parolom „Neću baru, hoću Taru".

Borba je pokazala da bi brana uništila kanjon Tare i bila rematilački faktor ne samo za dio koji je predviđen za potapanje, već i za cijelu regiju naslonjenu na rijeku Taru, pa je 2004. godine Skupština Crne Gore usvojila Deklaraciju o zaštiti rijeke Tare.

Međutim Republika Srpska nije odustala od potrage za partnerom sa kojim bi se ova hidroelektrana izgradila pa je 2021. potpisala saradnju sa Srbijom, a za mjesto izgradnje odredila kanjon Drine. Tom prilikom su predsednici vlada Republike Srpske i Srbije Radovan Višković i Ana Brnabić položili kamen temeljac za izgradnju hidroelektrane „Buk Bijela“, u opštini Foča i najavili završetak radova za 4 godine. Predviđeno je da Buk Bijela ima 57 metara visoku branu, a da snaga HE bude 93 megavata. Imajući u vidu da građani Opštine Foča na ovom prostoru najviše privređuju od turizma, svi se potajno nadaju da se projekat neće završiti, jer bi to značilo potapanje mnogih rafting kampova koji su im izvor zarade, a nema sumnje da bi potapanje gornjeg toka Drine uticalo i na izgled donjeg toka rijeke Tare.

Most na Đurđevića Tari

Jedan od simbola Tare stvoren je ljudskom rukom. To je unikatni most na Đurđevića Tari. Dugačak je 350 metara, a širok toliko da samo dva vozila mogu da se mimoiđu. Građen je u Kraljevini Jugoslaviji od 1938. do 1940. godine. Projektovao ga je beogradski inžinjer Mijat Trojanović. Ono što ga čini čudesnim je pet betonskih lukova sa kojima narod kaže da je „preskočio" kanjon Tare. Najveći luk izdiže se čak 172 metra iznad rijeke i ima raspon 116 metara. Ostali lukovi su iznad kopnenog dijela i manjeg su raspona. Kad se posmatra sa strane izgleda kao da most dugačkim nogama gazi preko kanjona.

U vrijeme kada je izgrađen most na Đurđevića Tari bio je najveći drumski, betonsko-lučni most u Evropi, a dok je građen za njega je morala biti podignuta i najviša drvena skela.

Nakon što je izgrađen most na Đurđevića Tari nije stigao ni da zaživi, a već je srušen. Vrlo brzo posle njegovog testiranja izdržljivosti, u proljeće 1941. godine počeo je Drugi svjetski rat. Njemačke snage napredovale su 1942. godine od Pljevalja prema Durmitoru i Žabljaku, gdje su bile partizanske jedinice, pa je Vrhovni štab Narodno oslobodilačke vojske naredio da se most sruši, kako bi neprijatelj bio zaustvaljen. To je i učinjeno, tako što je miniran i srušen poslednji i najmanji luk od 44 metra raspona. Most je obnovljen odmah posle rata i pušten u saobraćaj 1946. godine.

Most na Đurđevića Tari povezuje dva susjedna sela s dvije strane rijeke Budečevicu i Trešnjicu, a ustvari šire povezuje Pljevlja sa Žabljakom i Mojkovcem. Inače, ovaj dio prozvan je Đurđevića Tara po porodici Đurđević, koja je na tom prostoru imala zemlju i bavila se stočarstvom.

Iako je napravljen zbog preke potrebe za saobraćajnom vezom, most na Đurđevića Tari postao je turistička atrakcija. Svojom gracioznošću i neobičnim izgledom sjajno se uklopio u okolnu prirodu, mada je sagrađen od betona. Kao da je kakva stijena u sred zelenila.

Pored mosta postavljen je „zip lajn", pa svi koji su željni izazova i visinske avanture mogu da se sjure preko kanjona Tare na sajli. Mnogi to zovu letom iznad kanjona Tare, koji traje oko 3 minuta, a dužina sajle je 1.200 metara.

Ono što je zanimljivo za ovo mjesto jeste i činjenica da je most na Đurđevića Tari ušao i u film. Sedamdesetih godina prošlog vijeka na njemu je čuveni holivudski glumac Harison Ford, snimao pojedine kadrove američkog ratnog filma „Sila sa Navarona".

Legende iz kanjona Tare

Prostor oko kanjona Tare oduvijek je bio naseljen, a za mnoge njegove predjele ispredale su se vijekovima svakojake priče. One su se vremenom i mijenjale, ponešto je dodavano i „kićeno" kako bi bile interesantnije, ponešto je i zaborav oduzimao. Prenosile su se usmenim putem, s koljena na koljeno i postajale lokalne tarske legende i mitovi uz koje su generacije odrastale. Neke od njih poput Prve proljećne ili legendi o Borini i Bjelini skupio je i zapisao književnik i novinar Boško Pušonjić, rodom iz pljevaljskog sela Crljenice.

Legenda o mostu na Đurđevića Tari

Kada je Njemačka okupirala Kraljevinu Jugoslaviju projektant mosta na Đurđevića Tari Mijat Trojanović završio je u njemačkom logoru. I njegov most za vrijeme rata imao je sličnu sudbinu, bio je onesposobljen. Okupatorske snage krenule su u proljeće 1942. godine u ofanzivu ka Žabljaku i Durmitoru gde su se nalazile partizanske jedinice i Vrhovni štab NOB. Da bi ih zaustavili, kažu da je vrhovni komadant Josip Broz Tito lično naredio da se sruši most na Đurđevića Tari. Određeno je da to učini građevinski inžinjer Lazar Jauković, rodom iz Šavnika. Minirao je i srušio najmanji luk mosta. Posle nekoliko mjeseci zarobili su ga Italijanski vojnici i streljali na mostu 2. avgusta 1942. godine.

Poslije toga počela se širiti priča da je Jauković učestvovao u projektovanju i izgradnji mosta i da je zarad višeg cilja bio primoran da „ubije svoje čedo, koje je podigao". Arhitekta Mijat Trojanović vratio se nakon rata iz zarobljeništva u Beograd, gdje je radio kao profesor na Građevinskom fakultetu i projektovao još desetine mostova, ali iz nekog razloga nikada nije demantovao u narodu raširenu priču da je most na Đurđevića Tari djelo Lazara Jaukovića, a ne njegovo. Trojanović je preminuo 1984. godine u Beogradu.

Na početku mosta stoji tabla sa informacijama kada je građen i da je Trojanović njegov projektant. S druge strane, Jaukoviću je posle obnove mosta 1946. godine podignut spomenik sa njegovom bistom.

Danski pisac Dan Denald čuo je za ovu nesvakidašnju priču o mostu i opisao je u svom romanu „Zemlja iza Božijih leđa".

Proljećna legenda o kozarici i vitezu

Svakog proljeća obnavljala se jedna nesrećna ljubav između divne kozarice što je čuvala stado jelena oko rijeke i neobičnog viteza što je na krilatom konju iz rijeke izranjao. Ona je svakog proljeća pjevala zanosnu pjesmu da su se čak i po gori rastureni jeleni skupljali. U tim trenucima zastao bi i šum rijeke, a iz tamnog vira izronio bi bijeli krilati konj, a na njemu vitez sa zelenim oklopom. Nosio bi zlatan krčag pun nekog pića od koga bi pastirica kad ga popije osjetila ljubavno blaženstvo. Čim tako gutljaj ispije, vitez bi se na krilašu u tamne dubine vraćao, a ona bi i dalje na obali pjevala i sve žudnije čeznula za pićem iz zlatnog krčaga. Jednom ona nije sačekala proljeće, već je ranije počela da pjeva, ali je uzalud pjevala, dozivajući viteza iz dubine. Tad skoči u vir u potrazi za čudesnim pićem. Kažu da je kasnije iz dubina izronio krilati konj bez viteza i visoko uzletio. Skriven u oblacima, navodno, i sad s vremena na vrijeme nad Tarom prolijeće ili kruži. A dolje, svakog proljeća kad se sniježno kraljevstvo ruši, prodorni zvuci iz kanjona dopiru. To zove utopljena kozarica ili vitez zeleni, dok lutaju gorom napušteni jeleni.

Legenda o trubi boriji

Na lijevoj obali Tare rasle su dvije bliznakinje Bojana i Trojana, u ljepoti iste, jedva i majka da ih raspozna. Jednako odjevene i uvijek zajedno, uroka da se sačuvaju. Kažu, takve ljepote u ove gore nije svraćalo. Ni prije, ni kasnije. I rasle tako na radost roditelja, i svakog ko ih vidi. A kad zapjevaju, čitav kraj zanijemi. Zaćute i ptice u gori, vjetar u borovima huk svoj zaustavi, rijeka šum vode utiša. Nije bilo dana u kom se one pjesmom ne oglase, bez koje se ni svitanje ne da zamisliti. Prolazili tako bezbrižni dani u mladosti i pjesmi, sve dok se na drugoj obali ne javi truba. Prodorno i zanosno. Odnekud uz rijeku sa svojim stadom stigao je momak Radovan. Njegova truba zvana borija, napravljena od kore drveta, svirala je gromko, srce je ljudima parala. I poče razgovor preko rijeke - bliznakinje su pjevale, on je svirao. Po cio božji dan. Potraja tako dok neki bogataš ne dođe u selo, zanoći u kući lijepih djevojaka i jednu od njih zaprosi. Dadoše je roditelji bez pogovora. Bio je prvi dan kad sestre nisu zapjevale, a samo je čežnjivo borija svirala i odziv tražila. Neka se bolna tišina nad rijekom nadvila. Tako puna tri dana, a četvrtog pjesma grunu, do nebesa i borija se u pomami razigra. Bliznakinje Bojana i Trojana kroz pjesmu pastiru rekoše da samo njega vole i od njega ih neće ni smrt rastaviti. Borija im je svirkom isto odgovorila. A četvrti dan se tugom završi, jer su sve troje u vir skočili. Takva je bila ljubav između pjesme i borije.

Malo izmijenjena legenda kaže da je Radovan bio zaljubljen u obje sestre i nije mogao da se odluči sa kojom da se oženi. Kako mu nisu dali da oženi obje, one su se sa stijene bacile u Taru i od tada dvije pećine u kanjonu Tare kod tog mjesta nose imena dvije sestre - pećina Bojana i pećina Trojana. Kada je Radovan vidio šta se desilo i on se za njima bacio u rijeku. Tako je sa suprotne strane, stijena sa koje je skočio ponijela njegovo ime - Radovan stijena.

Legenda o Bjelini

Priča o Bjelini kaže da je Herceg Stevan, koji je stolovao na planini Ljubišnji, sa desne obale Tare, ženio sina lijepom Durmitorkom. Siđoše svatovi niz planinu, srećno i Taru prebrodiše i odoše Durmitoru po djevojku. Tamo se bila pročula ljepotica, sina jedinca dostojna. Na glas i na vjeru je i povedoše, jer lice njeno ni mladoženja, ni otac ne vidješe. Bijelo joj lice bješe pokriveno još bjeljim velom, kao od sniježnih pahuljica ispletenim. I krenuše svatovi domu svome. Opet srećno Taru prebrodiše i uz planinu se primiše. Pozne jeseni predvečerje bješe i neki se povjetarac planinom motaše i nenadano nevjesti veo podiže. Svekar kao munjom ošinut vidje ljepotu lica, kakvo ni u snovima gledao nije. A kad gore na prevoj stigoše, naredi svekar da se čadori razapnu i konak da se učini. I u noć takvu zvjezdanu, svekar snahu pod čadorom obljubi. U tom času sve zastade, a iz vedra neba snijeg propade i zatrpa sve što na planini bješe. Samo kroz noć sniježnu ode tajna niz planinu o tome kako su jedne oči djevojačke zarobile srce i ocu i sinu. Po toj se ljubavnoj noći i planina Ljubišnjom prozva, a priča i sad živi u iglama mnogih vezilja. I sada svake jeseni snijeg rano padne i bijele čadore planinom poređa. Tako do proljeća širi bijeli nevjestin veo nad cijelim kanjonom. U znak tuge ili opomene zbog jedne čudne ljubavi, ili zbog ljepote, ne znamo.

Svijetsko prvenstvo u raftingu

Brzaci i tok rijeke Tare su toliko fantastični da je čak dva puta bila uključena u najveće planetarno takmičenje - Svijetsko prvenstvo u raftingu 2009. i 2022. godine. Domaćini su oba puta bili Republika Srpska (BiH) i opštine Vrbas i Foča, a kamp Highlander je čak bio i koordinator tokom Svjetskog prvenstva 2009.

Svjetsko prvenstvo 2022. okupilo je u Foči oko 400 takmičara iz 22 države, koji su bili raspoređeni u više od 60 timova. Takmičari su stizali iz Australije, Indonezije, SAD, Kanade, Argentine, Brazila, Češke, Slovačke, Japana.... Mnogi su posle konstatovali da su u pojedinim momentuma više razgledali prirodu, negoli gledali da što brže upravljaju raft čamcima.

Ova dva prvenstva su pozicionirale rijeku Taru i rafting njenim kanjonom na mapu svjetskih takmičenja. U međuvremenu Crna Gora je takođe bila organizator međunarodnih rafting takmičenja na Tari: Evro Kup 2006. i 2007. godine.

Rafting na rijeci Tari

Po svojoj atraktivnosti Tara je u samom vrhu svjetskih rijeka za rafting, uz rijeke Kolorado i Zambezi. Dovoljno je brza i dinamična, prepuna brzaka i bukova, ali ne fali joj ni mirnih dionica da se malo predahne, pliva ili skoči sa neke stijene. Svi koji se odluče za rafting, bilo gumenim čamce, kajakom ili drvenim splavom imaju priliku da prođu kroz skoro netaknutu prirodu, tirkiznom vodom, koja se provlači pored brojnih vodopada, pritoka, i mirišljivih četinara i borova koji rastu iz stijena i nadvijaju se nad kanjonom.

Nekada je rafting, tačnije splavarenje postojalo samo na rijeci Drini, i to drvenim splavovima, a kroz kanjon Tare vršeno je samo triftanje balvana sve do 1970. godine. Komercijalni rafting Tarom kakav danas poznajemo počeo je 1999. godine i predstavlja specifičan vid aktivnog odmora.

Trajanje raftinga zavisi od visine vodostaja, vremenskih uslova i od posade u čamcu. Najpopularnija rafting staza je u donjem dijelu Tare od Brštanovice do Šćepan polja, pa i još koji kilometar dalje niz Drinu za one koji su odsjeli u rafting kampovima na ovoj rijeci. Tu je najviše brzaka i doživljaj prilikom spuštanja je veoma jak. U maju, kada je nivo vode najviši, spust donjim tokom kanjona traje od 45 minuta do sat i po vremena, a u avgustu i septembru može da traje i do 4-5 sati. Ukoliko se odlučite za rafting najljepšim tokom Tare potrebno je organizovati spust dug 60 km, dok je za rafting s vrha (90km) potrebno bar jednu noć prenoćiti u kanjonu Tare.

Rafting se izvodi gumenim čamcima specijalno pravljenim za divlje vode. Čamci su kapaciteta 8 osoba plus skiper ili 10 osoba plus skiper. Gosti koji dolaze na rafting u kamp Highlander dobijaju kompletnu rafting opremu: neoprensko odijelo i čizme u njihovoj veličini, pojas za spasavanje, kacigu i veslo, a u slučaju kiše dobijaju i kabanicu. Važnu ulogu u raftingu ima vodič za divlje vode (skiper), tj. osoba koja upravlja čamcem i koja je ujedno i vodič tokom spusta. Highlander skiperi su prošli stručnu obuku i imaju važeću licence za rafting divljim vodama.

Prije starta skiper drži kratak brif o raftingu i vrlo je važno da se svi putnici u čamcu pridržavaju savjeta i zahtjeva skipera. U toku raftinga turisti mogu nositi foto aparate i kamere koji se čuvaju u specijalnim hermetički zatvorenim kesama ili buradima. Na najatraktivnijim mjestima prave se pauze za fotografisanje i osvježenje.

Rafting na Tari predstavlja najuzbudljiviji aktivni odmor. Dovoljno je brza i dinamična, prepuna brzaka i bukova, da vaš odmor postane prava avantura, ali ne fali joj ni mirnih dionica za predah, plivanje i skakanje sa obližnjih stijena. Njenim tokom prolazi se kroz skoro netaknutu prirodu, tirkizne valove, koji se provlače kraj mirišljive četinare, borove što rastu iz stijena i nadvijaju se nad njenim kanjonom, brojnih vodopada, ušća potočića i rječica. Rafting na Tari je odmor, koji se teško zaboravlja. Čovjek teško može da se zasiti ove avanture i svaki put kada joj se vrati Tara deluje drugačija, a rafting na njoj izazovniji.

Često postavljana pitanja

Kada je rijeka Tara najbolja za rafting?

Sezona raftinga na Tari traje od aprila do oktobra i svaki taj period ima neke svoje specifičnosti zbog koji gosti biraju određeni dio sezone. U aprilu i maju vodostaj Tare je visok i rijeka je izuzetno brza i hladna, pa je i rafting tada najizazovniji i po nekima - najuzbudljiviji. Već u junu i julu nivo vode počinje da opada, dani su mnogo topliji, počinju godišnji odmori i gosti imaju više dana za odmor i istinsko uživanje u prirodi. Tada je najveće interesovanje za rafting. Već u avgustu nivo vode je dosta niži pa se za rafting odlučuju porodice sa djecom, avanturisti koji nikad nisi bili na raftingu ili čak i neplivači koji žele da uživaju u avanturi, a da se pri tom osećaju potpuno bezbjedno. U septembru uglavnom dolaze firme koje žele teambuilding u kanjonu Tare. U svakom periodu sezone, Tara pruža dovoljno uzbuđenja za nezaboravan odmor.

Koja je temperatura rijeke Tare?

Tara je planinska rijeka i samim tim prilično hladna. Njena prosječna godišnja temperatura je oko 8 stepeni. Ako je ljeto toplo i temperature vazduha idu do 30 stepeni, tada i voda u Tari zna malo da se zagrije, ali opet ne prelazi 13 stepeni celzijusa.

Koja je dubina rijeke Tare?

Dubina Tare varira od perioda godine. Najdublja je u maja, kada je i vodostaj na svom vrhuncu. U avgustu postoje dijelovi rijeke, kao na početku Brštanovice, koji se mogu i pregaziti i gdje je Tara svega metar duboka. S druge strane više kilometara uzvodno kod Lazinog kamena je izmjerena najviša dubina od 16 metara.

Koliko je dug kanjon Tare?

O dužini kanjona Tare mogu se naći različiti podaci. Izgleda da to zavisi odakle je ko mjerio. Najčešće se govori o 78 kilometara od Splavišta, ali kako kanjonu pripada i dionica uzvodno sve do prašume Crna Poda, gdje prestaju obronci planine Sinjajevine, onda se može reći da je kanjon Tare dugačak 90 kilometara.