Jedna od poslednjih prašuma u Evropi sačuvana je baš u Bosni i Hercegovini i to u Republici Srpskoj. To je naša prašuma Perućica. Netaknuta priroda u srcu Balkana, jedna je od rijetkih, koja je uspjela da se vijekovima sakrije i odoli čovječijoj ruci i sili.

Jedna od poslednjih prašuma u Evropi sačuvana je baš u Bosni i Hercegovini i to u Republici Srpskoj. To je naša prašuma Perućica. Netaknuta priroda u srcu Balkana, jedna je od rijetkih, koja je uspjela da se vijekovima sakrije i odoli čovječijoj ruci i sili.

Perućica je uz značajno veću Bjalovježsku prašumu, koja se nalazi velikim dijelom u Bjelorusiji i manjim dijelom u Poljskoj, najpoznatija prašuma Evrope. I dok su Poljaci prije nekoliko godina mjesecima protestvovali, jer je dozvoljena sječa u njihovom dijelu prašume uz pravdanja da to predstavlja borbu sa insektom potkornjakom, koji je napao drveća, Perućica se u Republici Srpskoj i dalje drži kao najviše moguće zaštićeno prirodno dobro. Nominovana je 2017. godine i za upis na UNESKO-vu listu Svjetske prirodne baštine.

Prašuma Perućica dio je Nacionalnog parka Sutjeska i to je jedan od njegovih najmagičnijih, najtajnovitijih i najeksluzivnijih područja. Uživa najviši stepen zaštite kao prirodni rezervat. 

Perućica na karti

Prašuma Perućica nalazi se u jugoistočnom dijelu BiH. Izrasla je u zapadnom podnožju planine Maglić, najviše planine u BiH, u uvali između čuvene visoravni Prijevor i kanjona rijeke Sutjeske. Pripada teritoriji Opštine Foča u Republici Srpskoj. Prašuma Perućica prostire se na oko 1.500 hektara. Dužine je oko 6 kilometara, a širine od jednog do tri kilometra. To je šuma, koja je vjekovima opstala i preživjela vodeći se isključivo prirodnim zakonima. U njoj se biljni i životinjski svijet rađa, raste i umire baš kako i treba, bez ikakvog dodira sa „civilizacijom" i uticaja čovjeka.

Jedna od poslednje sačuvanih prašuma u Evropi

Prašumu Perućicu otkrili su lokalni šumari 1938. godine kada su obilazili Maglić, Zelengoru, Volujak, Vučevo praveći planove šume i njene sječe. Kada su kod rijeke Sutjeske zašli na rub Perućice i ugledali džinovska stabla, desetine metara visoka, znali su da su otkrili prirodno čudo. Već tada je proradila svijest da tu šumu treba zaštititi i zaobići sa sječom. Počeo je Drugi svjetski rat, tako da je prašuma privremeno zaboravljena, ali sve se mijenja po ratnom okončanju. Vrlo brzo 1952. godine tadašnja Vlada BiH izdvaja Perućicu iz redovnog šumarskog gospodarenja i proglašava je za šumarski objekat potreban naučnim istraživanjima i nastavi. Dvije godine kasnije to područje je prošireno i obuhvatilo je skoro 1.500 hektara. Još veću zaštiti prašuma Perućica je dobila, kada je 1962. godine formiran NP Sutjeska sa Perućicom u svom središtu.

Prašumu Perućicu krase brojni bujični potoci. Kroz njeno središte sliva se istoimeni potok Perućica. On je dugačak oko dva kilometra i na njemu se nalazi jedan od najčuvenijih vodopada u BiH i Republici Srpskoj - vodopad Skakavac. U svom središnjem toku potok Perućica se uz zaglušujuću buku obrušava sa 75 metara visine niz okomitu stijenu. Taj vodopad je zbog izuzetne visine nazvan Skakavac i do njega je nemoguće prići u proljeće, kada su obilne kiše. U ljetnjim periodima moguće ga je vidjeti iz blizine, pa možda i dotaći. Potok Perućica se na kraju uliva u Sutjesku.

Osim njega niz prašumu se sa Maglićkih padina slivaju Suški, Prijevorski i potok Kondžil. Svi ti potoci su izuzetno čisti i njihova voda može da se zahvati i pije.

Ono što je važno u prašumu Perućicu se ne ulazi nenajavljeno i bez licenciranog vodiča. Skoro cijela njena teritorija je neprohodna za čovjeka, ali su u pojedinim dijelovima blago utabane staze, kojima se i pored brojnih prepreka poput polomljenig drveća i potočića, može proći i uživati u netaknutoj prirodi. U Perućicu se ide isključivo organizovanim izletima i to su nezaboravni doživljaji vrijedni svakog truda i pješačenja kroz nju.

Bilo je u prošlosti slučajeva da su pojedinci ušli u prašumu i nikada iz nje nisu izašli. Bilo je i velikih potraga za nekim avanturistima, koje su na kraju okončane neslavnim odustajanjem. Najstarija priča, koju pominju mještani obližnjeg naselja Tjentišta, kaže da je u toku Bitke na Sutjesci 1943. godine grupa njemačkih vojnika ušla u prašumu i više ih niko nikada nije vidio.

Inače u Perućici žive sve životinje karakteristične za prostor Balkana. U njoj medvjedi imaju svoje pećine, tu su i vukovi, lisice, risovi, divlje svinje, divokoze i srne, vjeverice, zečevi, jazavci... Stručnjaci su zabilježili i 114 vrsta ptica. Najrijeđe su grabljivice orao, soko i jastreb, a ima i tetrijeba, kosa, slavuja, djetlića... Sa svih strana se kada se prolazi kroz Perućicu čuje cvrkut brojnih ptica. Perućica je dom i mnogih gmizavaca pa i najotrovnije zmije u Evropi - poskoka.

Prašuma je bogata sa 170 vrsta drveća i grmlja, a kažu da ima i oko 2.000 vrsta zeljastog bilja. U noj rastu i zimzelena i listopadna drveća od kojih su mnoga stara i po 300, 400 godina. Za pojedine bukve potrebno je troje ili četvoro ljudi da ih obgrle. Takođe u prašumi su i divovska stabla crnog i bijelog bora, jele i smrče. U nebesa rastu i grab, javor i jasen, pa čak i smreke. Mjereći pojedina stabla šumarski inžinjeri su ostajali u čudu, kada je utvrđeno da su otišla nevjerovatnih 50, pa i 60 metara u visine. To se skoro nigdje više u Evropi ne može vidjeti. U pojedinIm dijelovima prašume krošnje stabala su toliko guste da svijetlost jedva prodire do zemlje. Svuda su polomljena stabla ili izvaljena iz zemlje, kao posledica velikih oluja i obilnih, teških snjegova.

U Perućici raste i oko 100 vrsta jestivih gljiva, dok je onih otrovnih mnogo više.

Vidikovac Dragoš Sedlo

Dragoš sedlo je vidikovac iznad prašume Perućice. Nalazi se na 13. kilometru puta od Tjentišta ka visoravni Prijevor ispod vrha Maglića, na oko 1.300 metara nadmorske visine. Do Dragoš sedla je moguće doći automobilom i od njega najčešće kreću pješačke ture kroz Perućicu, koje na kraju završavaju na Prijevoru.

Na Dragoš sedlu nalazi se zelenom metalnom ogradom osiguran vidikovac na jednoj stijeni obrasloj drvećem. Sa njega se pruža sjajan pogled na središte prašume Perućice i njen čudesni vodopad Skakavac. Zbog toga mnogi kažu da je Dragoš sedlo prozor okrenut ka pršumi, kroz koji se mogu gledati njene skrivene ljepote. Sa ovog prostora pogled se pruža i u drugim pravcima, na vrhove Maglića, Volujaka, ali i Zelengore.

Na Dragoš sedlu uz samu ivicu Perućice nalazi se grob partizanskog narodnog heroja Nurije Pozderca. Kao učitelj i političar priključio se na početku Drugog svjetskog rata Narodno oslobodilačkoj borbi i partizanskom pokretu u Jugoslaviji. U toku Bitke na Sutjesci teško je ranjen u borbi na Vučevu, a onda nekoliko dana kasnije 12. juna 1943. godine preminuo je na Dragoš sedlu, gdje je i sahranjen. Tada je bio prvi potpredsednik AVNOJ-a, a posle rata mjesto gdje je sahranjen je ozidano i postavljena mu je spomen ploča.

Suški potok

Suški potok sliva se niz donje padine planine Maglić i protiče kroz prašumu Perućicu. Zovu ga još i rijeka Suha, ili potok Sušica i on je jedna od pritoka Sutjeske. Ime je dobio, jer ljeti, kada dugo nema padavina, zna da presuši. Inače na svom putu veoma je glasan, bučan i silovit naročito u proljeće kad je izrazito bujična rječica i pravi brojne bukove. Kanjon Suškog potoka odvaja Maglić i Perućicu od planine Volujak.